Chuyện nên kể lại về cái chết đầy tức tưởi của ngài Phan Hiển Đạo

Thesaigonpost 3/12/2019 11:26:00 SA Lịch Sử Việt Nam

Ngài Phan Hiển Đạo này, người Định Tường xưa, vốn là tiến sĩ khoa Bính Thìn 1856 thời Tự Đức, và sau khi người Pháp lấy miền Nam những năm 1862, ngài đã tự tử chết khi bị quan Phan Thanh Giản cho là ngài đi lại với người Pháp, nên xin triều đình cách chức ngài.

Bạn muốn biết ngài này sống và mất ra sao, thì bạn nên đọc bài viết này trên báo Văn Nghệ Tiền Giang tại đây >> https://vannghetiengiang.vn/news/Dat-va-nguoi-Tien-Giang/Phan-Hien-Dao-Ma-giong-kim-tranh-dieu-Hue-con-2510/.

Cái chết của ngài không biết nó có làm cho người Định Tường lúc xưa rúng động không, nhưng chúng ta biết thời nay, người ta gắn đủ thứ giai thoại vào cuộc đời ngài, để mà so sánh đủ thứ việc, từ việc ngài là vị tiến sĩ trẻ nhất trong kỳ thi khoa Bính Thìn 1856, rồi ngài bị ngài Tôn Thọ Tường dụ ra sao, và ngài Phan Thanh Giản độc ác như thế nào khi viết tám chữ "Thất thân chi nữ, hà dĩ vi trinh” (Con gái đã bị thất thân, sao cho là trinh được) để phê bình ngài, dẫn tới việc ngài tự sát.

Nhưng than ôi, đọc lại sử Đại Nam Thực Lục, hóa ra, cái chết của ngài nó không đầy tức tưởi đến thế. Tại sao lại không ? Thì bởi vì:

1. Câu văn người ta khen tụng ngài "Khoa thi này Phan Hiển Đạo đậu Đệ t giáp Tiến sĩ. Năm đó Phan Hiển Đạo mới 27 tuổi, là Tiến sĩ trẻ nhất" chưa bao giờ đúng cả. Bởi vì trong 5 người tiến sĩ được cho đỗ Đệ tam giáp Đồng tiến sĩ xuất thân (Đặng Xuân Bảng, Trần Huy San, Ngô Văn Độ, Phan Hiển Đạo, Phan Đình Bình) thì ngài Phan Hiển Đạo sinh năm 1830 còn ngài Phan Đình Bình sinh năm 1831. Xem >> https://www.maxreading.com/sach-hay/bia-van-mieu/van-bia-de-danh-tien-si-khoa-binh-thin-nien-hieu-tu-duc-nam-thu-9-1856-30867.html

2. Câu văn người ta viết "Phan Hiển Đạo ân hận vì đã nhận quà của giặc, nên hổ thẹn ra mộ cha thắt cổ tự tử vào năm 1864." hóa ra lại không đúng với sử. Vì sử Đại Nam Thực Lục viết vào năm Giáp Tý, Tự Đức năm thứ 17 [1864], tháng 10 "Trước đây, nguyên Đốc học Định Tường là Phan Hiển Đạo (người ở Vĩnh Long, đỗ Đồng tiến sĩ, nguyên hàm Biên tu lĩnh chức Đốc học, mộ quân chống nhau với Tây dương, được thưởng thăng hàm Thị giảng, Thương biện tỉnh vụ). Cáo bệnh về, bị người Phú bắt được, rồi được tha về. Phan Thanh Giản cho là cùng đi lại với người Phú, xin cách chức. Vua cho là Hiển Đạo từng mộ quân đánh Tây dương, Phan Thanh Giản chủ hoà, nói chưa chắc đã đúng. Sai bộ cứu xét. Hiển Đạo nghe tin ấy, đến chỗ mồ cha tự thắt cổ chết. Bộ Lại bàn cũng như lời Phan Thanh Giản, xin truy đoạt quan chức của Hiển Đạo.".

Như vậy có nghĩa là theo sử Đại Nam Thực Lục, vì ngài Phan Hiển Đạo nghe tin vua sai bộ cứu xét, sau khi ngài Phan Thanh Giản đề nghị cách chức, ngài mới quyết định tự thắt cổ chết, chứ có vì do ngài Phan Thanh Giản viết tám chữ nào đấy mà ngài đi thắt cổ chết đâu.

Mà đáng nói hơn, là sử thì viết ngài Phan Hiển Đạo thắt cổ chết, ấy thế mà thời nay có vài bài viết lại viết là ngài uống thuốc độc tự tử, mà ta chả biết họ lấy nguồn từ đâu (xem >> https://vi.wikipedia.org/wiki/Phan_Hi%E1%BB%83n_%C4%90%E1%BA%A1o)

3. Và đáng nói nhất, người ta còn đi quá lố mà phán về ngài Phan Thanh Giản là "Đã lỡ tay giết người, Phan Thanh Giản còn báo cáo lên triều đình đề nghị xóa tên trong sổ, đục tên trên bia Tiến sĩ, ra chiếu thu hồi tất cả quan hàm của Phan Hiển Đạo.".

Thì hóa ra, cũng theo sử Đại Nam Thực Lục, ngài Phan Thanh Giản chưa bao giờ đã từng làm việc, sau khi ngài Phan Hiển Đạo này chết, lại "Đã lỡ tay giết người, Phan Thanh Giản còn báo cáo lên triều đình đề nghị xóa tên trong sổ, đục tên trên bia Tiến sĩ, ra chiếu thu hồi tất cả quan hàm của Phan Hiển Đạo." gì cả. Mà ngược lại, theo sử Đại Nam Thực Lục thì

****

Trước đây, nguyên Đốc học Định Tường là Phan Hiển Đạo (người ở Vĩnh Long, đỗ Đồng tiến sĩ, nguyên hàm Biên tu lĩnh chức Đốc học, mộ quân chống nhau với Tây dương, được thưởng thăng hàm Thị giảng, Thương biện tỉnh vụ). Cáo bệnh về, bị người Phú bắt được, rồi được tha về. Phan Thanh Giản cho là cùng đi lại với người Phú, xin cách chức.

Vua cho là Hiển Đạo từng mộ quân đánh Tây dương, Phan Thanh Giản chủ hoà, nói chưa chắc đã đúng. Sai bộ cứu xét. Hiển Đạo nghe tin ấy, đến chỗ mồ cha tự thắt cổ chết. Bộ Lại bàn cũng như lời Phan Thanh Giản, xin truy đoạt quan chức của Hiển Đạo.

Vua cho là tâm tích còn chưa rõ ràng, sai 2 tỉnh Long, Giang hỏi cho xác thực, trả lời về Bộ sẽ bàn. Đến đây, hai tỉnh ấy tâu nói : Hiển Đạo vì có bệnh đau tim, say tỉnh không thường, trước đây bị người Phú bắt giam, cho làm Đốc học, viên ấy lấy cớ là có bệnh không nhận. Rồi sau được tha bèn đem cờ, bài, mặc quần áo Tây dương cùng đi lại với Tây dương, mọi lẽ như thế. Bộ Lại cho là viên ấy tuy không theo Tây dương nhưng không biết tránh chỗ ở. Lại hành động như thế, tưởng cũng có phần xấu xin theo nghị trước.

Vua bảo: Danh tiết của một người sĩ phu, ta rất lấy làm thương tiếc nên phải xét rõ tâm tích mới được. Lại giao cho đình thần xét lại, cũng như Bộ bàn. Bèn chuẩn cho truy đoạt chức hàm và bỏ tên trong sổ tiến sĩ, đục bỏ tên trong bia tiến sĩ đi.

***

Như vậy, khi ngài Phan Thanh Giản xin cách chức, vua Tự Đức ra lệnh triều đình xét lại, và các quan 2 tỉnh Long, Giang đều cho biết là ngài Phan Hiển Đạo này "đem cờ, bài, mặc quần áo Tây dương cùng đi lại với Tây dương, mọi lẽ như thế". Và chính Bộ Lại của triều đình đã ra phán xét là "viên ấy tuy không theo Tây dương nhưng không biết tránh chỗ ở. Lại hành động như thế, tưởng cũng có phần xấu xin theo nghị trước." nên vua Tự Đức mới ra quyết định mà "Danh tiết của một người sĩ phu, ta rất lấy làm thương tiếc nên phải xét rõ tâm tích mới được. Lại giao cho đình thần xét lại, cũng như Bộ bàn. Bèn chuẩn cho truy đoạt chức hàm và bỏ tên trong sổ tiến sĩ, đục bỏ tên trong bia tiến sĩ đi.". 

Thế thì làm thế nào mà có vụ ngài Phan Thanh Giản "Đã lỡ tay giết người, Phan Thanh Giản còn báo cáo lên triều đình đề nghị xóa tên trong sổ, đục tên trên bia Tiến sĩ, ra chiếu thu hồi tất cả quan hàm của Phan Hiển Đạo." như bài viết trên của báo Văn Nghệ Tiền Giang nêu ra nhỉ ?

4. Và đáng sợ nhất, ấy là báo Văn Nghệ Tiền Giang, còn đem sử Đại Nam Thực Lục ra mà trích đoạn "Sách Đại Nam Thực lục chép, vua cho là Hiển Đạo từng mộ quân đánh Tây dương, Phan Thanh Giản chủ hòa, nói chưa chắc đã đúng bèn sai Lại Bộ hai tỉnh An Giang và Vĩnh Long điều tra kỹ lưỡng. Không ngờ các vị nầy cũng báo cáo và đề nghị giống như lời của Phan Thanh Giản. Cuối cùng vua Tự Đức kết luận “Danh tiết của một người sĩ phu, ta rất lấy làm thương tiếc nên phải xét rõ tâm tích mới được. Lại giao cho đình thần xét lại, cũng như Bộ bàn” rồi chuẩn cho truy đoạt chức hàm và bỏ tên trong sổ Tiến sĩ, đục bỏ tên trong bia Tiến sĩ đi.". 

Đọc thì chúng ta thấy hay quá, nhưng hóa ra, báo trích đoạn phần sau của sử Đại Nam Thực Lục, mà lại không trích cả đoạn như mình nêu trên ở #3. Thế thì độc giả mà đọc một nửa sự thật, thì làm sao biết là đây đúng là sự thật nhỉ ?

Nên đọc bài báo này trên báo Văn Nghệ Tiền Giang, ví dụ mình không tra lại sử Đại Nam Thực Lục, thì làm sao mình biết những gì người ta viết trong bài báo này, có đầy sự bậy trong đấy ? Mai là mình không tin nên đọc lại sử mà lại thấy rõ người ta viết báo đáng sợ đến vậy.

Không biết tác giả bài báo lấy nguồn tư liệu từ bộ sử nào ? Hay những gì tác giả viết, là do từ sự "đi điền dã", do "dân gian", do "các bô lão làng" kể lại ? Mà viết báo, trích sử mà trích một nửa sự thật, thì đã bao giờ là nên đâu bạn nhỉ ? Mình cứ tưởng đấy là việc làm của Ban Tuyên Giáo đấy chứ, chứ viết báo mà viết như vậy, có đáng xấu hổ không ? 

Mà bài này đã viết từ năm 2012, không biết có ai giải oan cho ngài Phan Thanh Giản chưa khi đọc bài báo này, nhưng mình đọc mình xin được lên tiếng mà giải oan cho ngài Phan Thanh Giản trong vụ này.

Có khi viết báo mà viết như vậy là giết chết người xưa thêm vài chục lần nữa, đúng không bạn ?

Nên không biết ngài Phan Hiển Đạo này khi xưa chết có tức tưởi không, chứ mình thấy rõ ràng, báo Văn Nghệ Tiền Giang đã giết chết một sử kiện trong sử Việt thêm 1 lần nữa và đầy tức tưởi lẫn mờ ám trong ấy. Có khi báo Văn Nghệ Tiền Giang nên lên tiếng mà xin lỗi độc giả. Vì người chết là ngài Phan Thanh Giản không thể nào kêu oan, nên mình tối nay năm 2019 xin lấy sử ra mà kêu oan giúp giùm cho ngài vậy.

Mời bạn tham khảo.

Dĩ nhiên mình có thể sai, nếu có mời bạn lên tiếng để mình cùng học hỏi.

Thanks

Brian