Chuyện sử gia Tư Mã Quang giáo dục con giản dị, liêm khiết
Cổ nhân giảng: “Dưỡng bất giáo, phụ chi quá” (Tạm dịch: Nuôi mà không dạy, ấy là lỗi của người cha). Câu này nói lên tầm quan trọng của giáo dục gia đình. Cha mẹ là người thầy đầu tiên của con, cho nên mỗi lời nói và việc làm của họ đều là tấm gương để con cái noi theo.
Như vậy, ở phương diện giáo dục gia đình, cổ nhân đã làm như thế nào và coi trọng những điều gì? Người xưa có câu: “Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”. Trong đó, “tu thân” là nội dung quan trọng nhất trong giáo dục gia đình còn “tề gia” là mục tiêu lý tưởng mà giáo dục gia đình cần đạt tới. Những nhân vật nổi tiếng trong lịch sử, những “danh môn quý tộc” nhất là những người thuộc hàng Đế vương, Tể tướng thì mỗi lời nói, hành vi của họ đều có ảnh hưởng nhất định đối với quốc gia và xã hội. Bởi vậy mà đạo giáo dục con cái của họ đều trở thành khuôn mẫu quan trọng cho các gia đình đời sau tham khảo. Dưới đây là phương pháp dạy con của sử học gia đời Bắc Tống – Tư Mã Quang.
Tư Mã Quang (1019-1086) là nhà sử học kiệt xuất thời Bắc Tống. Ông được sinh ra trong một gia đình giàu có. Ông được sự giáo dục nghiêm khắc từ nhỏ của cả cha và anh. Ông theo học Bàng Tịch – bạn của cha ông. Khi mới 20 tuổi, ông đỗ đầu kỳ thi tiến sĩ. Nhưng khi mới ra làm quan thì cha mẹ ông lần lượt qua đời nên ông phải về chịu tang trong 5 năm. Sau đó, Tư Mã Quang được Bàng Tịch ra sức tiến cử và truyền đạt tư tưởng tiến thủ trên quan trường. Ông có cơ hội đọc sách làm sử. Ít lâu sau Bàng Tịch mất, ông thờ vợ Bàng Tịch như mẹ mình và coi các con Bàng Tịch như anh em trong nhà.
Thời Tống Nhân Tông, Tư Mã Quang lần lượt trải qua các các chức quan: Điện trung thừa, Kiểm khảo sử quán, Khởi cư xá nhân, Đồng tri gián viện, Ngự sử trung thừa, Tri chế cáo, Hàn lâm học kiêm thị giảng… Ở tất cả các chức vị, ông đều làm tốt công việc và được vua trọng dụng. Các sáng tác của ông rất phong phú, trong đó “Tư trị thông giám” được xưng là sáng tác có giá trị to lớn trong lịch sử Trung Hoa.
Tư Mã Quang sống một cuộc đời vô cùng giản dị, tiết kiệm. Thái độ làm việc của ông vững vàng và kiên định. Hơn nữa, ông đặt “tiết kiệm và giản dị” làm nội dung quan trọng nhất trong việc dạy con thành tài.
Theo sử sách ghi chép lại, Tư Mã Quang cả trong công tác và cuộc sống hàng ngày đều hết sức chú ý giáo dục con phải cố gắng tiết kiệm chi tiêu, tránh xa xỉ lãng phí.
Để hoàn thành cuốn sách lịch sử “Tư trị thông giám” này, Tư Mã Quang không chỉ tìm đến sự giúp đỡ của các nhà sử học giàu kinh nghiệm như Phạm Tổ Vũ, Lưu Thứ và Lưu Ban mà còn yêu cầu con trai mình là Tư Mã Khang tham gia.
Một lần, ông nhìn thấy cách con trai mình giở sách thì trong lòng vô cùng tức giận. Ông nghiêm khắc dạy con phương pháp và kinh nghiệm bảo vệ sách. Ông nói: “Trước khi đọc sách, phải lau bàn khô và sạch sẽ, trải một tấm khăn lót lên bàn. Lúc đọc sách phải ngồi có tư thế, đoan chính ngay ngắn. Khi lật trang sách, đầu tiên phải dùng cạnh ngón cái của tay phải nâng mép của trang sách lên, sau đó dùng ngón trỏ nhẹ nhàng lật trang sách.”
Khi khuyên nhủ con trai, ông nói: “Người đọc sách phải bảo vệ tốt cho sách.” Để hoàn thành cuốn sách bao gồm những bài học xương máu từ sự thịnh suy của các triều đại trước nhằm giữ vừng cơ nghiệp nhà Tống, Tư Mã Quang miệt mài không ngừng nghỉ làm trong suốt 15 năm, kể cả những lúc đau ốm.
Ở phương diện cuộc sống thường ngày, Tư Mã Quang giản dị chất phác. Ông quan niệm rằng, y phục chỉ cần che được lạnh rét, ăn chỉ cần no bụng là được. Ông thường dạy con: “Thực phong nhi sinh xa, khoát thịnh nhi sinh xỉ”, ý nói ăn uống mà sung túc thì dễ sinh ra xa xỉ, xa xỉ thì sinh ra hoang phí). Để con trai nhận thức được tầm quan trọng của tiết kiệm, ông đã viết một bài về tầm quan trọng của tiết kiệm. Trong đó, ông không tán thành cách sống xa xỉ, vô độ, cố gắng hết sức đề xướng cách sống tiết kiệm và giản dị.
Trong bản gia huấn dạy con là Tư Mã Khang, Tư Mã Quang đã viết: “Người có đức hạnh đều bắt đầu từ việc tiết kiệm. Vì nếu tiết kiệm thì sẽ giảm tham lam, người có địa vị nếu không tham lam thì sẽ không bị cám dỗ bởi vật ngoài thân, có thể đi con đường chính trực. Người không có địa vị nếu không tham làm thì sẽ biết ước chế bản thân, tiết giảm chi phí, tránh phạm tội, giúp cho gia thất êm ấm, sung túc, vậy nên mới nói: Tiết kiệm là đặc điểm cần có ở tất cả các phẩm chất tốt đẹp. Nếu xa xỉ thì sẽ tham lam, người có địa vị nếu tham lam sẽ tham luyến phú quý, không đi con đường chính trực và dẫn đến tai họa, người không có địa vị tham lam thì sẽ nghĩ đủ mọi cách, hành động tùy tiện, bại hoại gia phong, tổn hại đến sinh mệnh, bởi vậy người làm quan nếu xa xỉ tất sẽ tham ô hủ bại, dân thường bách tính nếu xa xỉ tất sẽ sinh trộm cắp tiền tài của người khác. Thế nên: Xa xỉ là tội ác lớn nhất.”
Ông cũng không ngừng dạy con rằng: “Đọc sách cần phải nghiêm túc, làm việc cần phải kiên định, sống phải giản dị tiết kiệm. Từ bề ngoài thì thấy nó không có liên quan gì đến Quốc gia đại sự, nhưng thực chất nó là cái gốc của ‘hưng gia phồn quốc’.”
Câu: “Do kiệm nhập xa dịch, do xa nhập kiệm nan” của Tư Mã Quang đã trở thành câu danh ngôn được người đời truyền tụng. Câu này ý nói: Từ cuộc sống tiết kiệm, giản dị chuyển sang cuộc sống xa hoa giàu có thì tương đối dễ dàng đơn giản, nhưng đã sống cuộc sống xa hoa giàu có rồi mà chuyển về cuộc sống tiết kiệm thì khá khó khăn.
Dưới sự giáo dục của Tư Mã Quang, con trai Tư Mã Khang của ông ngay từ nhỏ đã nhận thức rõ được tầm quan trọng của giản dị tiết kiệm. Bởi vậy mà từ nhỏ đến lớn, Tư Mã Khang luôn dùng “giản dị tiết kiệm” để tự khắc chế bản thân mình. Tư Mã Khang từng đảm nhiệm qua các chức quan: Giáo thư lang, Trước tác lang, Thị giảng… Ông cũng dùng học vấn uyên bác, đức tính liêm khiết, cách sống giản dị tiết kiệm của mình để sao chép lại, lưu truyền cho đời sau.
4 câu di chúc khiến gia tộc Tăng Quốc Phiên trường thịnh
• 27.5k Lượt Xem
Một gia đình trường thịnh sẽ luôn có những đặc điểm riêng biệt như một di ngôn, một lời giáo huấn, một nguyên tắc kỷ luật hay một tấm gương điển hình để con cháu học tập noi theo.
(Tranh minh họa qua Kknews.cc)
Nhìn lại lịch sử có thể thấy, rất nhiều gia tộc giàu có đều bị “linh nghiệm” bởi câu “giàu không quá ba đời” hay “thành đạt không quá ba đời”. Nhưng gia tộc họ Tăng ở Trung Hoa thời xưa lại đời này tiếp nối đời sau mà sinh ra các bậc anh tài. Tăng Kỷ Trạch, Tăng Quảng Quân, Tăng Quảng Thuyên, Tăng Chiêu Luân, Tăng Hiến Thực… đều là những nhân vật kiệt xuất của lịch sử Trung Hoa. Bí quyết của gia tộc họ Tăng “trường thịnh không suy” này là ở 4 câu di chúc do ông tổ Tăng Quốc Phiên để lại.
1. Thận trọng lúc ở một mình thì trong tâm sẽ bình yên
Đạo lý tu dưỡng bản thân là phải hướng vào trong nội tâm. Trong nội tâm đã biết rõ thiện ác lại không thể tận lực hành thiện trừ ác thì chưa phải là thật tâm tu dưỡng. Chỉ chính mình mới biết rõ có đang tự lừa dối bản thân hay không, người ngoài nhìn khó thấy.
Mạnh Tử nói: “Trên không thẹn với trời, dưới không thẹn với lương tâm”. Cái gọi là dưỡng tâm, nhất định phải là “tâm thanh quả dục” (để tâm thanh tịnh, giảm bớt ham muốn dục vọng). Cho nên, người có thể tự thận trọng xét lại bản thân mình sẽ không bị cảm thấy áy náy, hổ thẹn
Người nếu như không có việc gì phải áy náy, hổ thẹn thì khi đối mặt với Trời Đất, Quỷ Thần, thì thần sắc sẽ an nhiên, bình thản. Tâm tình như vậy là vui sướng, là hạnh phúc nhất. Đây là phương thuốc tốt nhất, là việc lớn nhất của tu thân dưỡng tính, là đạo lý cần cố gắng đạt được nhất của đời người.
2. Cung kính thì thân thể sẽ khỏe mạnh
Trong nội tâm mà thuần khiết, bên ngoài chỉnh tề nghiêm túc, đây là công phu của “kính” (kính trọng, tôn kính, cung kính). Bước ra khỏi cửa, nhìn thấy người giống như nhìn thấy khách quý, luôn kính trọng người khác, đây là biểu hiện của “kính”. Bản thân tu dưỡng khiến dân chúng bình an, trung thực kính cẩn mà khiến thiên hạ được thái bình, đây là hiệu quả của “kính”. Thông minh và trí tuệ đều là từ “kính” mà sinh ra.
Trang trọng, yên tĩnh thì sẽ càng ngày càng mạnh. Nếu như gặp được dù ít hay nhiều người, việc lớn hay việc nhỏ, đều dùng lòng cung kính (cả bên trong và bên ngoài) để đối đãi, không dám buông thả thì thân thể sẽ khỏe mạnh.
3. Theo đuổi sự nhân từ thì trong người sẽ vui vẻ
(Tranh minh họa qua Kknews.cc)
Khổng Tử giáo dục con người đều là dùng chữ “nhân” (nhân từ, nhân ái) làm trọng. Ông nói: “Dục lập lập nhân, dục đạt đạt nhân”, ý nói đến phương pháp hành nhân: Người đem lòng muốn sự nghiệp thành đạt của mình làm cho người khác giống y như cho mình vậy. Lấy những điều mà trong lòng mình mong ước để hiểu lòng mong ước của người khác.
Người mà có thể thực sự hành nhân thì sẽ không có tâm tranh giành và như thế trong tâm luôn thấy tự tại, vui vẻ, thỏa mãn, không bị vướng bận điều gì.
4. Cần cù lao động sẽ được quỷ thần tôn trọng
Người xưa quan niệm rằng, người mà ngày đêm không làm việc gì, an nhàn rảnh rỗi trong khi có khả năng lao động mà lại sống dựa vào người khác là người bất hạnh, quỷ Thần cũng không đồng ý. Người như vậy sao có thể sống được lâu dài?
Người nông dân quanh năm cần cù lao động mới có thể thu hoạch được lương thực, dệt được vải quần áo thì quỷ Thần cũng khen ngợi, cho rằng người ấy “tay làm hàm nhai”.
Bậc thánh hiền xưa nay luôn là người cần cù, tận lực với dự định của bản thân, đọc sách và luyện tập, gia tăng trí huệ và mở mang kiến thức. Người thành công trong xã hội cũng luôn là người nỗ lực làm việc.
Di chúc của Tăng Quốc Phiên có ảnh hưởng mạnh mẽ và sâu xa đến đời con cháu của ông. Sau khi Tăng Quốc Phiên mất, con trai của ông là Tăng Kỷ Trạch ra làm quan, làm nhà ngoại giao. Tăng Kỷ Hồng cả đời nghiên cứu toán học. Sau khi cháu trai Tăng Quảng Quân của ông đỗ tiến sĩ đã làm việc ở viện hàn lâm.
Những đời sau của gia đình họ Tăng đều nghiên cứu học tập cao không tham gia binh nghiệp, thậm chí ít người ra làm quan. Tăng gia luôn ghi nhớ những lời di ngôn của Tăng Quốc Phiên, không tranh giành địa vị, giữ tâm trong sạch và duy trì “Tăng gia trường thịnh không suy, đời đời có nhân tài.”
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét